De St. Genovevakerk in Breugel
Kerk aan de Dommel
Historie van de kerk
De kerk is gebouwd in de 15e eeuw. Hij is een voorbeeld van Kempische gotiek: veel baksteen gebruikt en weinig natuursteen. De patronaatsrechten van deze kerk berustten bij het kapittel van Sint Oedenrode. De eerste pastoor die genoemd werd is uit 1460, wellicht bestond er voordien al een parochie. De kerk had de rang van media ecclesia en zou in 1520 vier altaren hebben gehad. De kerk heeft zeker een voorganger gehad; in 1960 zijn resten van een vroegere romaanse kerk gevonden.
In 1648, toen de uitoefening van de katholieke godsdienst verboden werd, kwam ook de Breugelse kerk in protestantse handen. Er woonden slechts enkele leden van die religie in Breugel. De kerk is zo’n 150 jaar voor de protestantse eredienst in gebruik geweest, zij het dat minstens vanaf 1715 tot 1783 het priesterkoor met een wand werd afgesloten en als school is gebruikt. Voor de katholieken in Breugel heeft een schuurkerk gestaan ter hoogte van van den Elsenstraat 6. In 1799 kwam de kerk terug aan de katholieken. In de 19e eeuw is de kerk hersteld, het interieur opgeknapt, het meubilair geleidelijk aan vervangen en uitgebreid.
Interieur
De éénbeukige kerk is in de zestiende eeuw uitgebreid met dwarsbeuken. De zuider-dwarsbeuk had een soort trapgevel, evenals het ingangsportaaltje in de laatste travee van het schip. In 1822 werden de dwarsbeuken wegens de slechte toestand waarin ze verkeerden afgebroken, maar bij de restauratie van 1960 weer aangebouwd. De toren had oorspronkelijk een hogere spits. Nadat die tijdens een storm op 9 november 1800 op het dak van het schip stortte is hij vervangen door een lagere.
Het torenportaal heeft een stergewelf met een natuurstenen ring in het midden, waardoor voeger de klokkentouwen omlaag hingen. De ribben rusten op kraagstenen waarvan één versierd met een figuurtje met banderol en de overige met bloemmotief. In het portaal staan oude grafzerken uit 1558 en 1569. Het kerkschip, zonder pilaren, wordt overdekt door een houten tongewelf. Het priesterkoor heeft weer een stenen stergewelf. De gebeeldhouwde kraagstenen zijn heel bijzonder, vooral de figuurtjes met een boek in de hand, of een muziekinstrument. De drie kleurrijke glas-in-loodramen uit 1893 verbeelden episoden uit het leven van Sint Genoveva. In de scheidingsboog tussen schip en priesterkoor is een merkwaardige versiering te zien: het onderste gedeelte van een groep blindnissen die boven het gewelf doorlopen. De waarschijnlijke verklaring hiervoor is, dat het koor oorspronkelijk alleen heeft gestaan en diende als de oudere Breugelse kerk. De muur met blindnissen was dan de buitenmuur van dat kerkje. Het schip zou er later tegenaan gebouwd zijn..
Bijzondere kerk
De kerk van Breugel is in veel opzichten bijzonder. De eenvoudige éénbeukige hoofdopzet met daartegenover weer het stenen gewelf in het koor en het relatief vele beeldhouwwerk en de versiering in de westgevel van het koor, getuigen daarvan. Het merkwaardige fries onder de dakvoet van zowel het koor als het schip dat bestaat uit keperboogjes is in onze streek uniek. Ook de versieringen aan de toren hebben iets eigenzinnigs. Een vergelijkbaar voorbeeld hebben we dan ook niet kunnen vinden. De ligging van de kerk, aan de rand van het Dommeldal, is bijzonder fraai en gelukkig grotendeels nog ongeschonden gebleven.