Clemenskerk van Gerwen
Kerken in Kempische Gotiek
Middeleeuwse Kerken in Peelland
Alleenstaande torens zijn een bijzonder verschijnsel in het Brabantse landschap. De torens markeren de plaats waar de dorpen vanaf de 8ste eeuw werden gesticht en waar de oudste kerken werden gebouwd. In de 13de eeuw verschuift de bewoning en blijven de kerken eenzaam achter. Tijdens de Gouden Eeuw van Brabant worden in de 14e en 15e eeuw de kerken vernieuwd. Vanaf midden 17de eeuw komen ze in beheer bij de gereformeerden en raken in verval. De kerken verdwijnen, maar soms blijft de losstaande toren over.
De middeleeuwse bewoning rond de oude kerk is ook in Gerwen verschoven naar elders, maar in de twintigste eeuw keerde de bewoning weer terug, zodat de kerk van Gerwen weer midden in het dorp ligt.
Kerkenbouw in de Middeleeuwen
De oude St. Clemenskerk is eind 15e eeuw gebouwd in de stijl van de Kempische Gotiek. Na een brand in 1612 is de kerk gedeeltelijk vernieuwd. Met name de toren vertoont veel authentieke kenmerken van de 15e eeuwse bouw. Het bouwen van torens bij religieuze gebouwen is specifiek voor het Europa van de Middeleeuwen. De vroegste christelijke kerken in Brabant hadden bijna nooit een toren. De verspreiding van met name de kerktorens in Noord-Brabant in de 15de eeuw was voor die tijd ongekend. Al van grote afstand waren de torens zichtbaar en vormden dan ook bakens in het landschap.
Kempische Gotiek
De Kempische Gotiek is een bouwstijl die in de 15e eeuw ontstond in de Kempen. De kerken van de Kempische Gotiek zijn sober van vorm en zijn uitgevoerd in baksteen. De kerken zijn (pseudo) basilieken met boven de zijbeuken een lessenaarsdak. Dak en gewelven zijn meestal van hout, luchtbogen ontbreken. Het koor heeft een stenen gewelf. Ramen en spaarnissen zijn met een spitsboog uitgevoerd. Karakteristiek voor de Kempische Gotiek zijn de monumentale bakstenen torens. Deze torens bestaan vaak uit drie lagen (geledingen) met galmgaten in de bovenste. Soms zijn ze geheel onversierd en hebben ze ook geen steunberen. Waar wel steunberen aanwezig zijn, zijn deze vaak gecombineerd met een veelhoekige traptoren. De bewaard gebleven torens in Kempense Gotiek zijn talrijk, maar bewaard gebleven complete kerken zijn er weinig. Juist dat maakt de St. Clementskerk zo bijzonder.